Της ΑΛΕΞ. ΠΟΛΙΤΑΚΗ

Τις τελευταίες μέρες η κυβέρνηση παρουσιάζει το ενδεχόμενο της απεμπλοκής από το μνημόνιο και τις σχετικές συζητήσεις ως μία πολύ μεγάλη επιτυχία, που γενναιόδωρα μοιράζεται με τον ελληνικό λαό. Αν δεν είχε φανεί τόσο προκλητική και επικίνδυνη συνθέτοντας την αφήγηση του success story ένα χρόνο πριν, είναι βέβαιο ότι σήμερα θα χαρακτήριζε απροκάλυπτα το ενδεχόμενο απεμπλοκής ως τη συνέχεια εκείνης της επιτυχίας, αναγνωρίζοντας ότι “οι θυσίες του ελληνικού λαού έπιασαν τόπο”.

Θα παρακάμψω το γεγονός ότι δεν πρόκειται για “θυσίες”, γιατί η θυσία προϋποθέτει τη γνώση και την απόφαση, πράγμα που στην περίπτωση αυτή δεν υπήρξε, καθώς στον ελληνικό λαό ανακοινώθηκε η υπαγωγή του στον “μηχανισμό στήριξης” χωρίς να ερωτηθεί και στη συνέχεια σύρθηκε στην κατάσταση της παρούσας φτώχειας όχι μόνο χωρίς να μάθει τι θα συμβεί στα επόμενα χρόνια, αλλά και με την υπόσχεση ότι σε ένα χρόνο η κρίση θα τελείωνε και η χώρα θα ξανάβγαινε στις αγορές. Εκτός αν πρέπει να εννοηθεί η θυσία χωρίς τη συναίνεση του θυσιαζόμενου, οπότε είναι πέρα πάσης λογικής να τον επικαλείσαι στη συνέχεια.

Θυσία λοιπόν δεν υπήρξε. Αντίθετα, υπήρξε μία σειρά κυνικών πολιτικών επιλογών και βίαιων εξαναγκασμών αλλαγής ζωής, με τη συνδρομή μιας καταιγίδας ποινικοποιήσεων σε θέματα οικονομικής δραστηριότητας, φορολογίας και ιδιοκτησίας, που έφεραν τα λαϊκά και μεσαία στρώματα σε κατάσταση βαριάς φτωχοποίησης και τη χώρα σε κατάσταση ανθρωπιστικής κρίσης. Έναν όρο που άμεσα υιοθέτησε πρώτη η αριστερά και σήμερα συζητιέται πια σε όλο το πολιτικό φάσμα.

Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ που δημοσιεύτηκαν πρόσφατα και μέρος τους έχει σταλεί και στη Eurostat, δείχνουν ότι το 23,1% του πληθυσμού ζει σε συνθήκες φτώχειας, ενώ ο κίνδυνος της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού φτάνει φέτος το 35,7%, έναντι του 34,6% πέρσι. Πρόκειται για ένα κολοσσιαίο μέγεθος καθώς αναφέρεται περίπου στα 4.000.000 του πληθυσμού της χώρας και παίρνει επιπρόσθετες διαστάσεις εάν εξετασθεί και υπό το πρίσμα της δημογραφικής σύνθεσης του ελληνικού πληθυσμού.

Τρία πράγματα αξίζει να ειπωθούν στο σημείο αυτό πριν από πολλά άλλα:

Πρώτον, υπάρχει πάντα μία απόκλιση ανάμεσα στην καταγεγραμμένη φτώχεια και την πραγματική, με την πραγματική να είναι πάντα κατά πολύ υψηλότερη. Στην καταγεγραμμένη φτώχεια και μάλιστα σε περιπτώσεις ραγδαίας συνεχιζόμενης φτωχοποίησης όπως συμβαίνει στην Ελλάδα, τα μεγέθη διαφοροποιούνται ακόμη και σε ένα διάστημα έξι μηνών, καθώς η φτωχοποίηση καλπάζει και οι δείκτες φτώχειας επιδεινώνονται, αλλά θα φανούν στην επόμενη εξαμηνιαία ή ετήσια καταγραφή που είναι και ο συνηθισμένος χρόνος καταγραφής.

Δεύτερον, υπάρχει και η αφανής φτώχεια η οποία δεν μπορεί να καταγραφεί εξαιτίας της ιδιάζουσας μορφής της. Περιλαμβάνει σύνολα πληθυσμού που δεν καταγράφονται στην επίσημη ανεργία, ή υποαπασχολούνται χωρίς να δηλώνονται φορολογικά, ή ακόμη γιατί άλλαξαν δομικά τον τρόπο ζωής τους λόγω της συρρίκνωσης του εισοδήματός τους, χωρίς αυτό να μπορεί να καταγραφεί. Και ενώ η καταγεγραμμένη φτώχεια είναι αυτή που έχει πλήξει τα κατώτερα στρώματα, η αφανής φτώχεια είναι αυτή που έχει πλήξει και έχει αποδιαρθρώσει τα μεσαία στρώματα. Κι επειδή δεν καταγράφεται στους κοινωνικούς δείκτες εκδηλώνεται με τον μόνο τρόπο που βρίσκει, δηλαδή ως αλλαγή της εκλογικής προτίμησης. Η αφανής φτώχεια που χτυπάει τη μεσαία τάξη λειτουργεί ως μία φυγόκεντρος τάση και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια που θα καταλήξουν οι δυνάμεις που απελευθερώνονται. Οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν να καταλήγουν στο ΣΥΡΙΖΑ.

Οι κυβερνήσεις της κρίσης δεν κατάφεραν να σταματήσουν τη ραγδαία φτωχοποίηση. Και θα ήταν όντως αδύνατο κάτι τέτοιο. Όχι γιατί δεν μπορούσαν να παρθούν οι κατάλληλες πολιτικές αποφάσεις που θα αναχαίτιζαν τη ραγδαία φτώχεια, όχι γιατί η σφοδρότητα της κρίσης δεν το επέτρεπε, αλλά γιατί η φτωχοποίηση επιλέχθηκε για να πληρώσει το πλεόνασμα. Το πλεόνασμα δημιουργήθηκε από τη φτωχοποίηση, ή αντίστροφα η φτωχοποίηση ήταν η επιλογή των ελληνικών κυβερνήσεων της κρίσης για τη δημιουργία πρωτογενούς πλεονάσματος. Για τον λόγο αυτόν πολύ έντεχνα επειδή γνώριζαν που οδηγούσε αυτή η πολιτική επιλογή, τα έκτακτα μέτρα κατά της φτώχειας (ενίσχυση διατροφικών προγραμμάτων στα σχολεία, κοινωνικά παντοπωλεία, κτλ) μετατράπηκαν από τις κυβερνήσεις της κρίσης σε μόνιμα μέτρα, εντάχτηκαν στον κρατικό μηχανισμό και η ενίσχυσή τους συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν ότι η φτωχοποίηση όχι μόνο δεν έχει ακόμα αναχαιτιστεί, αλλά αυξάνεται. Αυτό σημαίνει ότι μία κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ δεν καλείται να παραμείνει σε αυτό που ήδη έχει κάνει, δηλαδή να αντιληφθεί την φτωχοποίηση της ελληνικής κοινωνίας ως πρόβλημα σε επίπεδο διαχείρισης και να παρουσιάσει ένα μεταβατικό πρόγραμμα, η συνέχεια του οποίου θα αποκαλυφθεί σε έναν απώτερο χρόνο. Αναμφίβολα τα μέτρα που ανακοινώθηκαν στη ΔΕΘ είναι θετικά, αλλά παραμένουν προσανατολισμένα στην κατεύθυνση της διαχείρισης. Αντίθετα, η φτώχεια πρέπει να γίνει αντιληπτή στην ευρύτητά της, στον ταξικό της χαρακτήρα, στη σύνθετη φύση της και στις διαφορετικές μορφές που πλήττει την κοινωνία και τα ταξικά στρώματα, ώστε να χαραχθεί μία ολοκληρωμένη στρατηγική αντιμετώπισή της. Η χάραξη στρατηγικής πολιτικής για τη φτώχεια πρέπει να ληφθεί άμεσα υπόψη όταν θα χαράζεται η δημοσιονομική πολιτική για τα επόμενα χρόνια, καθώς δεν θα αλλάξει σε 12 ή 15, ή 20 μήνες.

Η αδυναμία της κοινωνίας να επιστρέψει άμεσα σε μία προηγούμενη καλύτερη κατάσταση, η ενσωμάτωση των έκτακτων μέτρων ως μόνιμα, η αυξανόμενη ανισότητα πρόσβασης στους τομείς της υγείας, της παιδείας και της κοινωνικής πρόνοιας, ή σε ότι έχει απομείνει από αυτούς, η ανάγκη για δημιουργία νέων δομών για την αντιμετώπιση της υπάρχουσας κατάστασης με το όνομα “μεταρρυθμίσεις”, δείχνουν ξεκάθαρα ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε κατάσταση βαριάς μακροχρόνιας φτώχειας η οποία και συνεχίζει να αυξάνεται. Δεν θα σταματήσει να αυξάνεται όσο θα πρέπει να τροφοδοτεί το πλεόνασμα, όσο δηλαδή η δημιουργία πλεονάσματος και η αποπληρωμή του χρέους αποτελεί την κεντρική πολιτική επιλογή της χώρας. Οι σωτηριολογικές υποσχέσεις για την ανάπτυξη που θα έρθει από κάπου αλλού, δεν μπορούν να αναχαιτίσουν τη ραγδαία φτωχοποίηση όπως και δεν το έχουν κάνει μέχρι τώρα. Χρειάζεται ολοκληρωτική αλλαγή στις κεντρικές στρατηγικές. Οι φαντασιακές αφηγήσεις της κυβέρνησης για τη “μεγάλη επιτυχία” τελικά φάνηκαν για αυτό που ήταν: ένα κενό γράμμα.